ฤดูหนาว อากาศดี ลมพัดเย็นสบาย ไร่อ้อยลู่ลมพัดปลิวสไว ดอกอ้อยที่เหมือนเส้นไหมปลิวสวยงาม แต่เอ๊ะ! เคยสังเกตไหมคะว่า ทำไมอ้อยบางที่มีดอก แต่บางที่ก็ไม่มีดอก ขึ้นอยู่ที่พันธุ์อ้อย หรือปัจจัยอื่น ๆ กันแน่ วันนี้มีคำตอบให้ค่ะ

ก่อนอื่นมาทำความรู้จักกับลักษณะทั่วไปของดอกอ้อยกันก่อนค่ะ ดอกอ้อยมีขนาดเล็กมาก เกิดเป็นคู่ ๆ ในแต่ละคู่นี้ดอกหนึ่งจะมีก้าน (pedicelled หรือ stalked-spikelect) ส่วนอีกดอกหนึ่งไม่มีก้าน (sessil-spikelet) ที่รอบฐานของแต่ละดอก มีขนยาว สีขาวคล้ายไหมจำนวนมากเรียกว่า บริสเทิล หรือคัลลัสแฮร์ (bristle หรือ callus hair) ก่อนดอกบาน ขนเหล่านี้จะแนบอยู่กับตัวดอก เมื่อดอกบาน ก็จะกางออกโดยรอบเป็นรัศมี ทำให้ดูคล้ายทำด้วยไหม ทั้งช่อแต่ละดอกมีกลีบดอก ๓ กลีบ เรียงจากข้างนอกเข้าไปเรียกว่า กาบนอก (outer glume) กาบใน (inner glume) และสเตอรายล์เลมมา (sterile lemma) หรือกาบที่สาม (third glume) ตามลำดับ

ดอกอ้อยเป็นดอกที่สมบูรณ์ คือ มีทั้งส่วน ที่เป็นเพศผู้และเพศเมียอยู่ในดอกเดียวกัน ส่วนของ เพศผู้ประกอบด้วยอับเกสร (anther) ซึ่งมีลักษณะ ยาวรี ๓ อับ แต่ละอับมีก้านอับเกสร (filament) เวลาดอกบานก้านนี้จะยืดตัวส่งอับเกสรออกมาภายนอก และต่อมา อับเกสรก็จะแตกออกปล่อยละอองเกสร (pollen grain) ออกมาผสมตัวเองหรือลอยไป ตามลม ส่วนของเพศเมียประกอบด้วยรังไข่ (ovary) ๑ รัง และสติกมา (stigma) ซึ่งปลายแยกออกเป็น ๒ แฉก ลักษณะคล้ายขนนกเรียกว่า ฟีทเทอรี สติกมา (feathey stigmas) หลังจากได้รับการผสมรังไข่ก็จะเจริญเป็นเมล็ดต่อไป

ดอกอ้อยจะเริ่มบานตอนเช้าตั้งแต่เวลา 06.00 – 10.00 น. โดยจะเริ่มจากปลายช่อดอกและปลาย ของก้านแขนงรอง หรือก้านแขนงย่อย ลงสู่โคน ช่อดอกทั้งช่อจะบานหมดในเวลาประมาณ 7-10 วัน

ทำไมบางที่มีดอก บางที่ไม่มีดอก ?

การออกดอกของอ้อยแตกต่างกันตามพันธุ์และสภาพแวดล้อมค่ะ ซึ่งได้แก่ความยาวของวัน อุณหภูมิ น้ำ และปุ๋ย เป็นต้น ในสภาพแวดล้อมเดียวกัน บางพันธุ์อาจออกดอก บางพันธุ์อาจไม่ออกดอก นอกจากนี้ยังปรากฏว่า อ้อยบางพันธุ์อาจออกดอกเป็นบางปี ทั้งนี้เนื่องจากความผันแปรของปัจจัยบางอย่างดังกล่าวแล้ว ในบริเวณภาคกลางของประเทศเรา โดยเฉพาะที่อำเภอกำแพงแสน จังหวัดนครปฐม อ้อยจะออกดอกให้เห็นประมาณปลายเดือนตุลาคมเป็นต้นไป จนถึงประมาณปลายเดือนมกราคม ในระยะก่อนที่ดอกจะโผล่ออกมาให้เห็นนั้น จะสังเกตเห็นว่า แผ่นใบสั้นลงตามลำดับ จนถึงใบสุดท้าย ซึ่งสั้นที่สุดเรียกว่า ใบธง ในขณะเดียวกัน กาบใบของใบเหล่านี้หุ้มอยู่ก็จะมีความยาวเพิ่มขึ้น ทำนองเดียวกับกาบใบปล้องเหนือสุด จะเจริญเป็นก้านของช่อดอกซึ่งมีความยาวมาก บางพันธุ์ช่อดอกรวมทั้งก้าน อาจมีความยาวมากกว่าสองเมตร

สรุปว่าการออกดอกของอ้อยมีทั้งเรื่องของพันธุ์อ้อยและปัจจัยแวดล้อมโดยรอบนั่นเองค่ะ

ขอบคุณที่มาข้อมูล-ภาพ

https://www.saranukromthai.or.th/

https://www.trueplookpanya.com/